Zoek een gedicht

Rosenberg, Jan-Paul

Jan-Paul Rosenberg is oprichter en directeur van Stichting Achterland, bruggenbouwer tussen literatuur en maatschappij.
Zijn poëzie verscheen in verscheidene literaire tijdschriften en bloemlezingen. In 2018 was hij de winnaar van de negende editie van de Turing Nationale Gedichtenwedstrijd, in 2020 won hij de Poëziewedstrijd van de stad Oostende en in 2022 werd hem de Rob de Vosprijs toegekend. Als performer trad hij op in onder meer Branoul, Perdu en ’t Einde van de Wereld.
Jan-Paul Rosenberg ontwikkelt concepten op het grensvlak tussen poëzie, visuele kunsten en muziek. Zijn bundel  Laatste foto van de vrede’ verscheen in 2022 bij De Arbeiderspers.

Op 12 mei  2023 is Jan-Paul samen met Pauline Pisa benoemd als Stadsdichter van Zeist. Als duo zullen zij voor de komende twee jaar het stadsdichterschap van Zeist invullen.

Auteursfoto: Chris van Houts.

De imker (Stadsgedicht 43)

De tijd zoemt als gebed voorbij het morgenrood.
De hemel groots, de zonnestralen afgeroomd.
Werksters gonzen door het licht en argeloos
vliegen de darren uit, als Icarus omhoog

lijmt wind als was hun dunne vleugels aan elkaar
tot die van zwanen, lonkend naar hun Leda, daar
waar zij in maagdelijke doodsstrijd paren
minnaars en soldaten uit verhalen

waarin de koningin zich steeds bevrucht hervindt.
Haar souteneur ben ik, bedwelmd door najaarsmist.
De zwerm spint met zichzelf haar lichaam in
trekt rond haar samen, absorbeert de wind

en stuifmeel dat in wulpse kelken sliep
waar zich uit kuise nectar hoger honing schiep
tot lied dat zich in zoetgevooisde engelen verliest.
De grafroos en muurbloem zijn me even lief

als het van lang vergane volken DNA
dat ik bewaarde in een sarcofaag van raten
tussen de larven, harde schijf vol sagen
van een dans, zeskantig opgeslagen.

Jan-Paul Rosenberg; geschreven voor de nieuwsbrief van de NBV Zeist (Nederlandse Bijenhouders Vereniging Zeist), november 2024

Kunstcircuit (Stadsgedicht 42)

Ik heb vannacht geslapen met de zee
nam naar de dag de smaak van zout en water mee
kwam terug naar Moeder Aarde met het waanidee
dat ik hier eerder was, twee lichamen geleden.

Het pad is krom, vertakt zich dwars.
Er steekt een pluchen nijlpaard uit het gras.
Een zwemband siert de wit versteende man.
Een zwarte schijf van brons verkleurt de dag.

Halfronden drijven wispelturig mee
met golven, uitgebotte borsten, vee.
Ik heb vannacht geslapen met de zee
nu projecteer ik fantasieën op het lege

droomscherm van de hemel, volg ik sporen
van een oude regen, kom de kosmos tegen
ingegraven met de voeten in de waterkant.
Door schemering ontboden houd ik halt

bij een sculptuur dat lijkt op wat verdween
herpak het uur dat in de tijd verloren scheen.
Vanuit dit afgetraind en scherp gesneden beeld
vind ik de weg naar een in mij verdwaald verleden.

Jan-Paul Rosenberg, geschreven voor de nieuwe Beeldenroute Zeist, oktober 2024

Oude Algemene Begraafplaats (Stadsgedicht 40)

Dit droomt de hovenier: de dood
is deze middag twee kubieke meter groot
ligt hier te rusten als een jonggestorven woord
in zijn bemoste tombe, nauw verhoord

gedenken we het wijde donker onder ons
tot we er deel van zijn, weer bovengronds
omarmen we het zon- en maanlicht; wolken
van een wit dat geen vertering vond.

Jan-Paul Rosenberg.

Geschreven voor de website van de Stichting De Oude Algemene Begraafplaats (19 oktober 2024)

Op een terras in de zomer (Stadsgedicht 39)

Woorden, door een waas van rook gedreven,
kolkten onversaagd, dwars door het canvas heen
keken we op naar sterren, ongenode zomerregens
daalden over onze uitgesproken toverregels

in een mantel van papier en nevels
waarin de duisternis ons nader dreef
richting het oog van tante maan, al brekend
in een ogenblik dat ons als splijtstof overleefde

mochten we, voorwaardelijk onszelf ontstegen,
de diepste stemmen van het hier en nu beleven;
een weerwoord formuleren op de grote leegte
en de tijd, die in ons ademt als een beest.

Jan-Paul Rosenberg

Geschreven voor Zeister collega-dichter Kees van Domselaar ter gelegenheid van het verschijnen van zijn bundel ‘Fabrieksinstellingen’ (29 september 2024).

Nooitgedacht (Stadsgedicht 37)

Start de lachband, het applausmachinekoor.
Nog groeien doornen rond de uitgewoonde muren door
zoals de nagels, haren van een dode, fluisterend: sta open
voor al die in het diepst van u ontwaakte goden.

Ondrinkbaar is het land, de stenen stromen.
Men neme slordig een biopt van het volkomen
leven en voorwaar: een fatbike met daarop 3 schikgodinnen
als decor voor de vergelende herinneringen

breekt de stilte, mild bekroond met zilverlicht
zingt over klinkers een organisch droombericht
als een gelouterd, maar vertekend najaarslied
van een verloren tijd, verheven synoniemen.

Jan-Paul Rosenberg, voorgedragen voor SLotstad Radio op 14 september 2024.

Fietser met ringslang (Stadsgedicht 36)

Uit rokken van de mist ontsnapt het wonder.
Een landweg, pluimvee – aangelengde zon
slaat op het holle aambeeld van de morgen
en spint een fietser in, maakt hem tot wolk

van glas. Een ringslang siddert langs het pad
op jacht naar water dat op bleke weiden wast.
Bevaarbaar raakt de lucht nu regens dwalen
met de grutto’s, op de vlucht geslagen

voor een herfst vol onvervulde idealen, madelieven
wortelend in een verschietmanchet van sloten, tienden
dartelend met dromen aan een kim die, zonder compromis,
ons de verboden binnenzijden van een eeuwigheid laat zien.

Jan-Paul Rosenberg, voorgedragen voor Slotstad Radio op 14 september 2024

Brugakker (Stadsgedicht 33)

Bij een foto van een volmaakt bevroren vergezicht

Brug, akker, sloot – het wit ging liggen
in een uitzicht sans cynisme van begoocheld licht.
Er trekt een rossig spoor van zoekend gloren langs de kim.

De ijswind, afgesneden meester van de schemering,
draaft op een sneeuwbed vol kristallen door de morgenmist
waar onderaards het zware uurwerk van de winter tikt

als een onfeilbare machine uit het niks. Zo zweef je
met je koudste ogenblik de ruimte in, zo sta je stil
te midden van een zin, als een vertwijfelde godin

verdwaald boven de diep besneeuwde weiden
drijven de wolken op getijden, slechts een eeuwigheid
van hun ontstaan en vluchtig slotakkoord gescheiden.

Jan-Paul Rosenberg; geschreven voor de Stadsdichtersbundel 2024, gepresenteerd tijdens de Nationale Stadsdichtersdag op 7 september 2024 in Lelystad.

Laantje zonder eind (Stadsgedicht 35)

Belijd de witte vlekken op de braak gelegen kaart.
Een stammenspoor dat meereist door de late nacht, ontaard
ons wegvoert naar de vlakten van een witgehelmde maan.

Ten noorden van het zwart dat op de boomgrens valt
weven ranken klanken uit het donker zand tot vacht
voor elfen, satyrs, schemerwolken.

Jong zonlicht nagelt watermerken in de volle grond.

Bijdrage aan de stadsdichtersfilm van het Vlaams-Nederlands Huis voor cultuur en debat deBuren en de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam, gepresenteerd in Brussel en Amsterdam op 8 november resp. 15 december 2024

Totaaltheater (Stadsgedicht 33)

In dit betoverende vleesgeworden vergezicht
vol filmzoen, kunstbloed, aangejaagde wind
spannen de morgenwolken samen tot idyllen
en doorwaadbare decors van milde duisternis.

Een monoloog trekt de geschreven stilte in
legt rond de bühneschemeringen een vernis
van woorden, transparante tijd, de regisseur
staat op zijn post en de souffleur

poetst met zijn robot rekwisieten op, een geur
van schmink opent de morgen als een fabeldeur
naar dromenmaskers en Aurora’s tere kleedsters
draperen mantels om haar roze schouders heen.

In het totaaltheater van de dageraad
waar als een onbetwiste held de zon opgaat
gelijk een helse deus maximus ex machina.
herpakt zich de mimiek van woeste oerverhalen.

Het slotbedrijf vindt in coulissen concentratie
een dubbelrol van mensenogen voor de registratie
van de dag als een tot loutering gespeelde escalatie.
Rond het voordoek krult een klinkende ovatie

om dialogen met de dictie van een godentaal
de mise-en-scène voor een hemels panorama
‘Is dit het pad naar de turkooizen madrigalen?’
‘Nee,’ zingt het zacht, ‘dit is de afscheidsdans der maan.’

Jan-Paul Rosenberg
Voorgedragen tijdens de lancering van de cultuurgids ‘Uit in Zeist’ in Figi op 30 augustus 2024.

Op een terras in de winter (Stadsgedicht 32)

Vergeten geuren drommen samen rond een nieuwe tijd.
De hemel sluit vannacht haar koude ogen stijf
alsof er hier slechts duisternis mag zijn
onzichtbaar weidelijk, verdonkerd ijs

herhaalt zich, maakt het bleke gras
tot een bejaagde, onbezonnen vlakte.
Maanlicht drijft door een verkild verlangen
schrijft ons een sneeuwjacht voor, ontsnapt

door gaten in het canvas dak, nachtzwart
schieten er stralen langs het uitgehard terras
waar poolwind ons heeft teruggebracht
tot onze dromen, ongeknakt

maar diep bevroren thans. Wij stemmen af
op alle afgelegen ethers der Sylvesternacht
waar glinsterende hagelstenen tot ons zingen – zacht
op het verkalkte overblijfsel van het jaar, de dag.

Jan-Paul Rosenberg. Geschreven naar aanleiding van een ontmoeting met een collega-dichter op het winterse terras van Café de Colonel aan de Slotlaan. Juli 2024

Sint Maarten (Stadsgedicht 31)

De halve mantel van de jonge avond vlekt.
Het dorp zakt in een violette schemer weg.
De huizen worden door de hemel afgelegd

met najaarskleuren, vallend blad
klampt zich aan de verweerde wolken vast
jong maanlicht valt

laat initialen achter op een modderplas, in water
begraven we de resten van de dag, voor later.
Milde nevel schept een hoedend personage

rond een kinderschaar, met lampionnen zingend
door de avond dwalend om wat zoet, zo klinkt
het onverbloemde ogenblik verlicht

als teken in de duisternis, verdwenen geesten
brengen dode heiligen tot leven en ze zweven
uitgedost als wind en regen door de najaarsleegte.

Jan-Paul Rosenberg; geïnspireerd op de jaarlijkse viering vanSint Maarten in de wijk Griffensteijn in Zeist.
Juli 2024

Concert (Stadsgedicht 30)

Klanken breken uit hun kluis, de trompettisten zuigen
laatste zonnestralen in en ventileren zilverwit
tot balsem voor de rozen, aangelicht

door onze eerste Avondster klinkt uit de bodem een fagot
en brengt een tweede voort, rondom galmen in wouden wolven
de wonderecho’s uit hun holocene kelen bloot, gezongen wolken

worden kiemcel van de muzen, goden
vermommen zich tot grondtoon van violen.
In plaats van vruchten dragen alle bomen dromen, mezzo’s
vinden zich als vlinders terug in vormentaal. En in symbolen.

Jan-Paul Rosenberg. Geïnspireerd door een zomers openluchtconcert bij het Beauforthuis. 
Juli 2024

Expositie (stadsgedicht 29)

Publiek, vergeet het hemelse domein
dat ons verzonnen heeft en doet verdwijnen.
Vergeet de windgracht en ontken de zonnepleinen.
Een veelbelovend licht ziet zich gesaboteerd tot een ravijn
dat als een dogma ons uiteen drijft en doormidden snijdt.

Hier zingt een monochrome weemoed atonaal
een beeldrijm uit de dode hoeken van de taal.
Het schuimt beklonken, driedimensionaal
rond elke blinde tint een kleurenarsenaal
dat zich onzichtbaar waant, vergeet

dus alles wat je zag, ook in je duisterrijke dromen
waar de verdoolde woordenfresco’s spoken, wonderogen
samenkomen in een nieuw verhaal; de levenden en doden
werpen zich aan voeten van de wolken met de laatste woorden
van tot stof geroepen tijd die ons bestaan vertolkt.

Jan-Paul Rosenberg, geïnspireerd op een lentetentoonstelling in Slot Zeist.
Juli 2024

Villa Berkenhof (stadsgedicht 27)

Villa Berkenhof of De schrijver in het tuinhuis

De morgen weeft een tere huid van gras
rond moeder aarde en de villa, groen omrankt,
ontvangt de dag met transparante vensterarmen.
Een schrijver schrijdt over het pas ontwaakte pad.

Vanuit het tuinhuis in de afgeronde schemering
schept hij zich noordwaarts het decor voor een bespiegeling.
Met gruizig kantlijnlicht richt hij een tafel in
voor bonen waartoe niemand bidden wil.

Door zoekers van een vloeibare herinnering
vindt hij een vergezicht van jammer en ontluistering.
Hij stapt de broze wereld in van een weerbarstig kind
dat nog niet weten mag dat elk geluk gevaarlijk is.

De tijd klapt dicht en voert hem terug naar huis.
Daar ziet hij hoe de middag plaatsmaakt voor een ruis
van onbesproken wolken, roze avondzon boven de tuin
waar zomerbloemen zich als uitgelezen boeken sluiten.

Jan-Paul Rosenberg, geschreven voor Open Monumenten Dag, 14 september 2024.

 Jan-Paul droeg dit gedicht voor bij de opening van Open Monumenten Dag Zeist op 14 oktober in de Orangerie van Slot Zeist. 

In Villa Berkenhof, thans Wingerdhof aan Boulevard 16 in Zeist, woonde schrijver Anne de Vries van 1916 – 1964. Hij schreef in het houten tuinhuis zijn bekendste boek Bartje.

Droomkwartet (Stadsgedicht 26)

Ergens in tonale verten komt de hemel op.
Jong muzelicht, geboren uit een hartenklop,
zingt zachtjes in de klankkast van de morgen.

Ontastbaar drijven partituren door ’t kobalt.
De wolken vullen zich met dwarse notenbalken
al zwevend langs de kim tot melodie verklankt

nemen ze vormen aan van vloeibare octaven
die samenstromen in de ziel van Moeder Aarde
tot een droom waaruit het lied van Papa Zon ontwaakt.

Jan-Paul Rosenberg.
Geschreven voor ADAM Quartet (artist in residence Zeister Muziekdagen). Mei 2024

Boswerf (Stadsgedicht 24)

Omsloten door de grijze bomen van herinnering
bakten wij brood op staken in een heksenkring.
Wij zouden eeuwig spelen hier, als kind,
met water, vuur en wolken, middenin

de uitverkoren dag, reeds drachtig
van de schutkleur van zijn avondvacht
zongen onze snavels serenades met de klank
van jade, baanden wij met lach op lach

de paden naar vandaag: een wigwam, nest
voor ons verinnerlijkt behang, bemost vertrek
waarin het uitgewaaierd ogenblik legende werd
van spechten, herten – briesjes blazen verten

op tot oude zomers en gedachten
aan het woud, gedoopt met zonnevlam,
waar wij, ondeelbaar, onze jeugdtijd lang
genadig bloeiden – tot de winter kwam.

Jan-Paul Rosenberg

Geschreven voor Bezoekerscentrum De Boswerf

Brink (Stadsgedicht 23)

De runderen, op hoge zomer afgestemd,
herkauwen parels van de dauw tot honingmelk.
De schapen heffen grazersogen naar het zwerk.
De zwijnen erven de kastanjes op het erf.

Langs de fluïde taalgrens tussen mens en dier
pruttelen peuters, pluimvee; door de nauwe kier
tussen de wijze oude aarde en de Hof van Eden
schatert de zon als de bron van alle leven

die met het jeugdig najaar samenstroomt.
Er klinkt een ritseling van rijpe weiderozen
rondom tot klatergoud gestolde akkerschoven
spant zich het licht waaraan de nieuwe dag ontlook.

Jan-Paul Rosenberg

Geschreven voor Dorpsboerderij De Brink, maart 2024

Passie (Stadsgedicht 22)

Verlos ons van het tijdelijke, Vader.
De hemel is met haren wolkenzak verzwaard.
Straathoek na straathoek wordt door engelen bewaakt.
Elk pad leidt vanaf hier naar Golgotha.

Een geur van paasbrood overstemt de rede
de stem van ‘In Uw handen leg ik thans mijn geest’.
De ziel, eenmaal gescheiden van het vlees,
wordt vruchteloos geofferd aan het heden.

Omstandig siddert een gevleugeld leven, uitvergroot
leeft in de passie hoger adem voort, een idioom van troost
dat ons gebood een mens te zijn, maar opgestaan uit goden
op deze heiligdag herboren, met onschuldig bloed gedoopt.

Jan-Paul Rosenberg

Voorgedragen ter gelegenheid van de heropening van het pand van het Leger des Heils aan de Weeshuislaan (9 maart 2024)

Slot (Stadsgedicht 20)

Hier valt de voorjaarsavond samen met een park.
Het nalicht droomt een beeldenstorm van transen.
De hemel kneedt jong sterrenlicht tot kransen
rond de vleugels en de gracht, riviernajaden

heugen zich wie hier op lopers traden
een heer, een koning van kristal, een graaf.
In stenen en in horige verhalen opgeslagen
ruisen lelies uit verdwenen jaren, nachtegalen

zingen partituren van herinnering terwijl
tussen de rododendrons reeds nevelen verwijlen
rollen er zielen uit de tijd en zweven avatargelijk
over het water, naar hun uitverkoren schimmenrijk.

Voorgedragen tijdens de installatie van Joyce Langenacker als nieuwe burgemeester van Zeist (30 januari 2024)

Voordracht van Jan-Paul Rosenberg is te zien van 00.38.35 - 00.44.53

Bibliotheek (Stadsgedicht 19)

De morgen ligt gestempeld in het wit
als labyrint waar ogen zich herschikken voor een trip
het universum in, ze komen thuis in een geschrift
dat vol van fabels is, zich

van een plek buiten de tijd gewist, gevoed
door stelsels van tot inkt gestolde dromenwind
(die beide handen van het winterlicht tot canto is)
groeit onze ziel, met elke letter die ons binnendringt.

Geschreven in opdracht van KunstenHuis Idea voor een tentoonstelling in de bibliotheek ter gelegenheid van de Poëzieweek (25 t/m 31 januari 2024).

Straatfeest (Stadsgedicht 17)

De zon en maan op weegschaal van de avondval.
De dj een druïde in geschoren gras, zo onvervalst
vieren we avondbloemen van een zomerdag
heffen glazen op de jeugd die in ons danst.

Rijpe woorden worden tussen ons geboren.
De wondervlinders houden nog het donker dicht.
Dit ogenblik kent einde noch begin, een schemering
valt in het slot, bouwt loges voor het laatste licht, daarin

herschikken we beloften tot een tegengif
en pseudoniem voor wat ons drijft, begrip
dat langs de klippen van een nachtwolk glipt.
Wij groeten wind onder een deken van gesterntenwit.

Jan-Paul Rosenberg, geschreven voor het afscheid van burgemeester Koos Janssen. Voorgedragen op 15 december bij het afscheidsbezoek van Koos Janssen aan De Kringloop in Zeist. Daar werd hem ook het bundeltje overhandigd met alle tot nu toe door Pauline Pisa en Jan-Paul Rosenberg geschreven stadsgedichten.

Kaarsjedienst (Stadsgedicht 16)

Waar woord voor woord het oude joelspel gloort
rondom de voeten van gesteven heiligbomen
schuttert een houtoctet en kinderkoren
zingen glazen deuren open, zusters

waaieren op vleugels tussen banken door
en delen kaarsen uit, elk kind wordt drager
van het licht dat om ons is, een vlammenstroom
meandert stil de stenen ogen van de avond in.

Uit het geraamte van de hemel sneeuwt het zwart
op de gelijke graven in het park – twee witte zwanen
vliegen ruisend op uit ingeslapen water, dwalen
kalm zich los van de met kroos bebaarde gracht

die zich omarmt weet door de wintergaarde.
Alle vlammen komen hier vandaag tezamen
langs de paden van de langste nacht en worden klank
die als een sterrenbalts in alle wezens mag ontwaken.

Jan-Paul Rosenberg

Na afloop van de jaarlijkse Kaarsjesdienst, rond de kortste dag van het jaar, ontvangen alle leerlingen van de Comeniusschool een kaarsje waarmee ze uitzwermen over het Broeder- en Zusterplein. Voorgedragen tijdens een uitzending van Slotstad Radio op 11 november 2023

Estuarium (Stadsgedicht 15)

Blauwe gedachten ademt het antieke water
en raakt de eeuwen met gespannen vingers aan
swipet ze opzij, ziet zich op kaden staan, scheept in
bij ouder licht, op westenwinden aangewaaid

voor deze tocht naar het begin van menselijke dromen
toen goden boom na boom tot schaduwkoning kroonden
op oevers woonden in het hartland van de stroom.
Ganzen schreeuwen onze actuele luchten open

verbreken zegels van het iel debiet, het randgebied
waar je vergeelde zielen ziet en kindervleugels van ivoren wolken
hoog boven ’t vlammenschip van papa Zon dat op de kolken
scheuren maakt in het verschuimde glasvocht van de golven.

Jan-Paul Rosenberg

Over het feit dat tot aan de afdamming van de Oude Rijn (nu Kromme Rijn) door de Bisschop van Utrecht deze rivier de hoofdstroom van de Rijndelta vormde en Zeist aan een estuarium lag. Voorgedragen tijdens een uitzending van Slotstad Radio op 11 november 2023

Grafheuvel (Stadsgedicht 14)

Met smaak van eeuwig achterhaalde wind
doorgraaf ik deze bodem en doorspit het grind
op zoek naar echo’s van verdwenen stilte
tot ik je vind, heel je skelet omringd

door vuursteen, bronzen wapens als een gift
het silhouet waarin je onder onbetrouwbaar licht
embryonaal begraven ligt, je leeg gezicht ontwricht
door heiligheid van uitgestorven soorten – hoor, hier klinkt

de tijd op ware grootte. Uit het nooit geboren
trok je deze wereld in, gekneusd en poedelnaakt
bleef je verdiept onder gescheurde luchten slapen
in het leegstaand kabinet van je geraamte

zoek ik de ziel van een verwaaid verhaal
dat jou weer levend maakt, naar mij verplaatst, dwars door de tijd
ben ik je kind voortaan, leg wat door mij werd aangeraakt
terug in de dag en sluit de hekken van de aarde.

Jan-Paul Rosenberg

Geschreven naar aanleiding van de vondst van een aantal prehistorische grafheuvels rondom Austerlitz en Den Dolder. Voorgedragen tijdens een uitzending van Slotstad Radio op 11 november 2023

Herdenking (stadsgedicht 12)

Heen en weer van Troje naar Carthago gaan.
Geloofd zij deze dag te midden van de dagen.
Verbloemd wandelt het maanlicht in haar slaap
door deze noen als middernachtsverhaal.

Vloeibaar moet het zijn, zoals gesmolten jaren.
Vrijheidspaden tussen een woestijn en oceaan.
Zonsondergangen die als violette lavabaan
versteende tijd naar nieuwe verten dragen.

Vrijheid is in hoger woorden wonen, is
het wegmasseren van demonen, vrijheid smaakt
naar broze voorjaarswind, omhult met witte taal
van troost – vandaag valt niemand van de aarde.

Een nevelsymfonie staat uit de stilte op
wij zijn het bruggenhoofd waarover leven loopt
terwijl het licht van bloemenkleuren onverhoopt
verzacht door onze lentelijke ogen stroomt.

Jan-Paul Rosenberg
Geschreven op verzoek van het 4 en 5 mei Comité Zeist

Buurtschap (stadsgedicht 5)

Bestaat de wereld? Dan is het goed
(Wislawa Szymborska)

De buurtschap is een lichaam dat een droom bewaart
waarin de bomen hun verhalen schenken aan de wind en regen
het hagelwitte godshuis langs de weg der wegen

van vervlogen psalmen schalt, een hoefslag galmt
langs bos en duin; antieke landkaart – heide, zand
waaruit, gelijk een gouden gaai, de zon ontsnapt.

En wij, op een papieren zaterdag, verknippen zacht
de uren tot herinnering, het ogenblik tot tijdloos licht
doorscrollen speels het weelderige vergezicht

van wolken en seizoenen die op hemelbogen zweven.
Paden, als geheimschrift naar een onverklaarbaar heden,
met vuur van reeds verdwenen sterren in de tijd geschreven.

Jan-Paul Rosenberg

Voorgedragen ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Vereniging Bosch & Duin en omstreken op 2 september 2023.

Ochtend in de Dieptetuin (stadsgedicht 3)

De dageraad haalt bloesemend de schemer in.
De dag draagt kinderschoenen en de mist
de sporen van een zingend wit, een lied

dat in de nacht tot dauw geworden is.
De tuin een schelp waaruit als een godin
een droom ontwaakt met een geheim bericht

geschreven in het handschrift van de wind
op deze vijver waar de zon uit klimt
om schaduw te bejagen, spoken

weg te blazen – lucht en water
vloeien samen tot een spiegeling
van hemellicht en Moeder Aarde.

Voorgedragen ter gelegenheid van het jaarlijkse vrijwilligersdiner van de Stichting Vrienden van de Dieptetuin aan de vijver van de Dieptetuin op 1-7-2023.

Overpeinzing bij huis Jetses (stadsgedicht 4)

Overpeinzing bij het woonhuis van wijlen Cornelis Jetses in de Tulpstraat

We trokken op woeste grond – door houtland, moerassen
met rendierlaarzen, boomstamkano’s gingen we op jacht
taal was ons wapen

voor de kennisoverdracht, in onze eerste vuren
smeedden we verzen tot gidsen, naar visgrond
en drinkbaar water, een verteerbaar gewas.

Toen hielden we halt, stichtten een stad, bedachten
koningen en knechten, omheinden dier en plant
ook onze taal legden we vast

in stenen, leesplank, databank, naast klank
werd zij ook teken – schrijvend, lezend sloot het weten
zich rondom ons spreken, stolde onze poëzie tot wezen

zonder doel of nut, maar nauw ontstegen
aan hun taak regen de woorden zich aaneen
tot zinnebeeld van troost en zegen, geest

die ons bevrijdde, ons doceerde
hoe de eeuwen te trotseren, terug te keren
tot de bron die ons bezielde, leven geeft.

Jan-Paul Rosenberg; geschreven voor Open Monumenten Dag 2023.
Cornelis Jetses (1873 - 1955) was illustrator van tientallen kinderboeken, o.a. 'Afkes tiental', 'Het kinderboek van Ot en Sien' en van het leesplankje waarmee generaties Nederlandse kinderen leren lezen. Hij woonde van 1909 - 1911 in Tulpstraat 18 in Zeist, daarna verhuisde hij naar de Bergweg 37, waar hij tot 1937 heeft gewoond.

Nachtballade voor Zinzendorf (Stadsgedicht 2)

Nachtballade voor Zinzendorf of Ode aan de Bunsingroute

Er viel het mateloze te zien, en ik keek om mij heen, want door dit zag ik, en anders zou mijn bestaan niet zijn. (…) want deze ruimte was op mijn hand, en nam mij in zich op.

(Kees Ouwens, ‘Tocht’)

Laatste rotonde uitgestapt, Burcht in de rug
door kreupelwoud, op weg naar stromenland
het witte landhuis in een sterrenkrans, een flard

nocturnes slingert van terrassen langs de gracht
een pad tussen het zavelminnende gewas
onder de windbespannen wolken

voor het tweede landhuis langs, door kamers
heesterloof, een pentagram van vaarten, volle maan
drijft op het rimpelloze water, reeën

schichten door een blauwe schemering
waarin het zomer ritselt door de bladerkring: een lied
van ongeboren uren uit het zwerk

met echo’s van de dorpsklok aangelengd
dat op de bodem van de aarde zingt, er is
een weg langs speelveld en herinnering

voorbij de spreng, er dromen weiden, boerderijen
nevelvleugels landen zacht op het moeras, daarachter
spannen bossen, zandgrond, stuwwal samen
tot een heuvelrand, ontspringt de dag.

Jan-Paul Rosenberg

Geschreven voor en voorgedragen bij de benoeming van Jan-Paul Rosenberg als Stadsdichter van Zeist, samen met Pauline Pisa, op 12 mei 2023.

Log in, Olla Vogala!

We maakten antropometrie na antropometrie, ik schilderde
het nabeeld van mijn lichaam op het jouwe, jij het jouwe
op het mijne, tot we levende doeken werden, jij en ik.

Jan-Paul Rosenberg

Laatste foto van de vrede

Ik bedoel dit letterlijk: verlaat de zoemende foto
nu het nog kan, zelfs uit de ruimte blijkt de verwoesting
onafwendbaar. De man in de kamer hiernaast is al geschiedenis.

Vanuit deze foto leidt de weg naar de ontsnapping, elke poging tot bewegen
wordt beloond. Deze waarschuwing geldt voor iedereen: pretvaders, bonusmoeders,
leenkroost; alles waarop een naam rust, een burgerservicenummer, een cliëntprofiel; alles
wat kan worden afgeluisterd dus alles wat voor evacuatie in aanmerking komt.

De laatste foto van de vrede bloedt als een oprechte, loyale Madonna
De staat stuurt een app: de elektriciteit is dood, telefoons/computers
afgesneden. Discreet duiken we onder in een tentenkamp.
Paspoorten, sleutelwoorden raken uitgebloeid.

De foto liegt niet. Nog even en dan gaat het los
begint het zoeken met honden naar overlevenden.
Tot dan steken we de koppen in het zand, trakteren
het gouden kalf op Bach, blijven God door de vingers zien.

Jan-Paul Rosenberg

Ik ben de hemel

Voorbij het klare water van verwondering
gevoed door mijn kompanen zon en maan
ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt.

Ik ben de vader van de grijs geworden wind
en moeder van een oceaan, in mij vergaard
voorbij het klare water van verwondering.

De tijd trekt door mij heen als tovermist.
Tot hoeder van vitale eeuwigheid verklaard
ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt.

Soms raakt mijn hart verzacht, mijn ziel verstild
tot bron waaruit een magistrale dag ontstaat
voorbij het klare water van verwondering.

Voor al wie denken dat wat lijkt onwrikbaar is
en blinden blijven voor een dieper wezenslaag
ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt.

In eenvoud koester ik een hoger ordening
van wat in ruimte aan volledig leven raakt.
Voorbij het klare water van verwondering
ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt.

Jan-Paul Rosenberg